LUBELSZCZYZNA

(trzy tomy periodyku, praca zbiorowa)

lubelszczyzna_1Lubelszczyzna, tom I,
MISCELLANEA CASTELLANA ET FORTIFICATA
Numer specjalny – wrzesień 1995
Europejskie Dni Dziedzictwa
Ilustracje: fotografie (także barwne),
plany i rysunki
Wydawnictwo TEST, Lublin 1995
A4, ss. 86, ISBN 83-7038-024-7

Redakcja: Jacek Serafinowicz – red. naczelny,
Bronisław Seniuk – red. prowadzący,
Małgorzata Osmólska, Bernard Nowak
Projekt okładki: Jacek Serafinowicz
DTP: Małgorzata Osmólska
Druk i oprawa: ALFA-WERO Sp. z o.o.

Regionalny Ośrodek Studiów
i Ochrony Środowiska Kulturowego w Lublinie
Wprowadzenie – prof. dr hab. Andrzej Gruszecki,
Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej,
Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji

Od redakcji:

 (…) Zeszyt poświęcony jest wielu aspektom ars militaris. Staraliśmy się tak skomponować całość, aby ukazać nie tylko różnorodność form, ale też dać wyraz ciągłości oraz trwania epoki, od średniowiecza poczynając. (…) Tylko ignoranci sądzić mogą, że [ten temat] nie wiąże się z całym bogactwem kultury oraz większością wątków doczesnego bytowania. (…)

 Jacek Serafinowicz,

twierdza_deblin_lew
Cytadela Twierdzy Dęblin, detal –
dekoracja rzeźbiarska [głowa lwa], fot. A. Gruszecki, 1976 r.

(…) Publikacja jest związana z regionem o bogatej historii i kulturze. Poświęcono ją szeroko pojętej problematyce fortyfikacji, od średniowiecza do XX wieku, i od Lubelszczyzny do krajów nadbałtyckich i Rosji – czuje się w tym zamierzeniu tchnienie jednoczącej się Europy, z podkreśleniem dorobku tworzących ją narodów. Opracowano ją wspólnie z Oddziałem Lubelsko-Zamojskim Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji i połączono z obchodami Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, które na Lubelszczyźnie w 1995 r. poświęcono problematyce fortyfikacji pod hasłem: „Krajobraz z twierdzą – dziedzictwo sztuki fortyfikacyjnej na Lubelszczyźnie”. Zaowocowały one konferencją w Dęblinie. (…)

europejskie_dni_dziedzictwa_kulturowego(…) Fortyfikacje to nie nastawione na niszczenie dzieła wojny, ale obrona i osłona przed zniszczeniem. Mimo że bliskie wojnom, są związane z kulturą i rozwojem cywilizacji, bo właśnie dla ratowania dorobku – choć przede wszystkim życia – skierowywano do ich wnoszenia najlepsze siły i środki. W Dęblinie na przykład uruchomiono na wielką skalę produkcję bardzo dobrej cegły, rozwijano nowe konstrukcje żelbetowe, stwarzano warunki do pracy wielu dobrze opłacanym ludziom. Nowa osada Irena zgromadziła kilka tysięcy mieszkańców, stanowiących obsługę twierdzy; nawóz z twierdzy użyźniał okoliczne pola. Po kasacie twierdzy brukowane drogi międzyfortowe stawały się impulsem [dalszego] rozwoju osadnictwa. (…)

Andrzej Gruszecki, z 'Wprowadzenia’

(…) Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Lubelskiem obchodzone były w roku 1995 pod hasłem „Krajobraz z twierdzą – dziedzictwo sztuki fortyfikacyjnej na Lubelszczyźnie”. Ukoronowaniem tych obchodów było opublikowanie pierwszego numeru – będącego jednocześnie numerem specjalnym – periodyku „Lubelszczyzna” poświęconego w całości fortyfikacjom nowożytnym naszego regionu. (…) Publikacje zawarte w pierwszym numerze „Lubelszczyzny” otwiera obszerny przegląd wyników ostatnich nadzorów i badań archeologicznych w Lublinie, w efekcie których odkryto m.in. relikty murów i szańców miasta okresu późnego średniowiecza i nowożytności. (…)

 Andrzej Rozwałka,
Recenzje i omówienia – „Lubelszczyzna”, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. 1, Lublin 1996

lubelszczyzna_2Lubelszczyzna, tom II,
PRO PATRIA ET SCIENTIA
Ilustracje
Wydawnictwo TEST, Lublin 1996
A4, ss. 164, ISBN 83-7038-001-8
ISSN 1425-4387

DTP: Marek Popielnicki, Jerzy Rudzki
Druk i oprawa: WN ALFA-Wero Sp. z o.o.
Redakcja:  Jacek Serafinowicz – red. naczelny,
Bernard Nowak, Małgorzata Osmulska
Projekt okładki: Jacek Serafinowicz
Grafika na okładce: Jan Lebenstein (Epitafium Rzymowi, gwasz, 1995) Inne prace Jana Lebensteina można znaleźć w książkach Wydawnictwa TEST (na tych stronach): Mikołaj Sęp-Szarzyński: „Rytmy abo wiersze polskie” i Józef Baka: „Uwagi”

Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Lublinie (współpraca – Państwowa Służba Ochrony Zabytków)
Wprowadzenie – prof. dr hab. Jerzy Kowalczyk, Instytut Sztuki PAN

[Materiały z sesji-konferencji jubileuszowej 75-lecia (1920-1995) zorganizowanej działalności konserwatorskiej na Lubelszczyźnie]. (…) Okres ten zawarł w sobie trudne etapy odbudowy zabytków po I i II wojnie światowej, trudne lata przełamywania zakazów aparatu partyjno-państwowego, dotyczących konserwacji sztuki sakralnej i walki z dewastacją dworów oraz parków po reformie rolnej w okresie PRL. (…) [Teraz trzeba] minimalizować straty w substancji zabytkowej dworów i parków po likwidowanych (…) państwowych gospodarstwach rolnych. Trudna jest też walka z samowolą prywatnych właścicieli i kościelnych użytkowników. (…)

Jerzy Kowalczyk, z 'Wprowadzenia’

lubelszczyzna_3Lubelszczyzna, tom III,
COMMUNES RADICES – FUTURA COMMUNIA
Numer specjalny – wrzesień 1996
Europejskie Dni Dziedzictwa
Ilustracje
Wydawnictwo TEST, Lublin 1996
A4, ss. 244, ISBN 83-7038-049-2
ISNN 1425-4387

Redakcja: Jacek Serafinowicz – red. naczelny,
Bronisław Seniuk – red. prowadzący,
Bernard Nowak
Projekt okładki: Jacek Serafinowicz
DTP: Marek Popielnicki, Jerzy Rudzki
Druk i oprawa: WN ALFA-Wero Sp. z o.o.

(…) Obszerny tom jest związany przede wszystkim z rocznicą 400-lecia podpisania Unii Brzeskiej (w 1596 roku „w Brześciu, ongiś litewskim, dziś białoruskim, czyli zjednoczenia 'kościoła’ i 'cerkwi'” – J. Serafinowicz, Od Redakcji), a także z polsko-ukraińską konferencją zorganizowaną dzięki nagrodzie Rady Europy i Fundacji Króla Baudouin pt.: „Wspólne Korzenie – Wspólna Przyszłość” w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 1996. (…)

 Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Lublinie

(…) Trzeci numer pisma niemal w całości poświęcony jest fenomenowi polsko-ruskiego pogranicza, a przede wszystkim – w zgodzie z zainteresowaniami ośrodka – architekturze pogranicza. (…) Serię artykułów o pograniczu otwiera tekst Piotra Siwickiego omawiający przemiany tożsamości Rusi, widzianej przez pryzmat ewolucji Kościoła unickiego. Kończy artykuł Michała Łesiowa o roli Cerkwi unickiej w kształtowaniu się kultury i poczucia narodowego Ukraińców. A między nimi [liczne] teksty o budownictwie cerkiewnym na wschodnich krańcach szeroko pojętej Lubelszczyzny. Niemal wszystkie artykuły są bogato ilustrowane. Mnóstwo ciekawych fotografii, planów, rysunków, reprodukcji dokumentów. (…)

Mirosław Haponiuk,
Numer cerkiewny, Gazeta w Lublinie, 23.10.1996 r.

(…) 400. rocznica unii kościelnej, przywracającej w historycznych granicach Rzeczypospolitej utraconą w 1054 r. po tzw. schizmie wschodniej, jedność Kościołów, stała się okazją do organizowania zjazdów i konferencji naukowych, a także okolicznościowych wystaw, przybliżających burzliwe dzieje Kościoła i bogatą liturgię wschodniego obrządku. (…) W Zamościu zorganizowano wystawę, zatytułowaną „Sztuka i liturgia Kościoła greckokatolickiego”. (…) Obrządek ten bowiem był na wschodnich obszarach Rzeczypospolitej bardzo licznie reprezentowany. (…) Różnice wyznaniowe nie oznaczały wcale różnic narodowościowych. Był to jeden Kościół  katolicki. W oficjalnych statystykach z początków XIX w. nie spotyka się podziału na obrządek łaciński i grecki, mówi się wyłącznie o katolikach. (…) Może to świadczyć jedynie o tym, że zadania, jakie postawili przed sobą w końcu XVI w. twórcy [tej] Unii, zostały osiągnięte. W ramach jednej Rzeczypospolitej i jednego Kościoła możliwe było współistnienie dwu nacji, z których każda zachowała własną odrębność narodową i religijną. Był to fenomen na skalę europejską. Ideę tę zniweczyli zaborcy doprowadzając, często siłą, do sztucznych podziałów na różnych płaszczyznach. Podziały te i wzajemne animozje pokutują do dnia dzisiejszego. Przypominając Unię brzeską warto się nad tym zastanowić.

Piotr Kondraciuk, Muzeum Okręgowe w Zamościu, s. 231-233

Teka redakcyjna periodyku „Lubelszczyzna” zawiera ponad 30 autorskich opracowań, które nie doczekały się opublikowania z powodu braku środków finansowych.
Czekają na wydanie drukiem od 1997 roku… Niektóre, jak choćby „Słownik złotników lubelskich XIX w.” autorstwa Stanisława Wituckiego z Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, przeznaczono do druku w roczniku KOBiDZ (Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków) „Monument”. (informacja – Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków – Wydawnictwa ROBiDZ, 16.06.2009)