Polskie Formacje Wojskowe na Ukrainie w latach 1917-1919

Opis

Tytuł:    “Polskie Formacje Wojskowe na Ukrainie w latach 1917-1919”
Autor: Artem Papakin
Wydawnictwo Test, Lublin 2019
ISBN: 978-83-7038-806-X
Rok wydania: 2019
Oprawa: miękka
Ilość stron: 224
Wymiary: 235 x 16

Artem Papakin (ur. 1981), wykładowca zakładu Historii Europy Środkowej i Wschodniej na
wydziale historycznym Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki w Kijowie,
Ukraina. Autor artykułów naukowych i naukowo-popularnych z historii Polski i Ukrainy oraz pracy doktorskiej, poświęconej polskim korpusom wojskowym na Ukrainie w latach 1917-1918. Zajmuje się problematyką historii wojskowości Polski i Ukrainy od starożytności do XX wieku, także walk o niepodległość Ukrainy 1917-1921 oraz stosunków ukraińsko-
polskich.

SŁOWO WSTĘPNE do wydania polskiego:

Na początku XX wieku Polska i Ukraina miały dużo cech wspólnych. Oba sąsiadujące kraje przez długi okres były podbite przez obce imperia, oba były pozbawione prawa do własnej państwowości, oświaty, rozwoju narodowego i wojskowego. Wielkie nadzieje na odrodzenie własnego państwa i sił zbrojnych, zarówno dla Polaków, jak i Ukraińców, przyniosła wojna światowa.W składzie armii zaborczych, w latach 19141918 walczyły zarówno polskie formacje wojskowe (Legiony Polskie, Polski Korpus Posiłkowy przy boku państw centralnych, Legion Puławski, Brygada Strzelców Polskich i Dywizja Strzelców Polskich, korpusy polskie armii rosyjskiej), jak i oddziały ukraińskie (Legion Ukraińskich Strzelców Siczowych i Pułk Ukraińskich Strzelców Siczowych w składzie Armii Austro-Węgier, ukraiński pułk Bohdana Chmielnickiego,I Korpus Ukraiński armii rosyjskiej).

W czasie, gdy w armii rosyjskiej narastał ruch wojskowych Polaków,który doprowadził do formowania wielkich wojskowych jednostek narodowych, Ukraina przeżywała ciężkie czasy. Tuż po otrzymaniu wiadomości o rewolucji lutowej w 1917 roku, w Piotrogrodzie na Ukrainie, rozpoczęła się budowa narodowej władzy. W marcu 1917 roku w Kijowie utworzono Ukraińską Centralną Radę z profesorem Mychajłem Hruszewskim na czele, przekształconą w ciągu kilku kolejnych miesięcy w narodowy parlament. W czerwcu 1917 roku utworzono pierwszy rząd Ukrainy (wciąż jednak zależnej od Rosji,kierowanej przez Rząd Tymczasowy) – Sekretariat Generalny Ukraińskiej Centralnej Rady. Po przewrocie bolszewickim 25 października 1917 r. i upadku Rządu Tymczasowego w Rosji, Ukraińska Centralna Rada proklamowała powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej (7 listopada 1917 r. ),walcząc o międzynarodowe uznanie nowego państwa. Jednak istnienie niepodległej Ukrainy krzyżowało plany bolszewików, którzy właśnie rozpoczęli wojnę w celu obalenia władzy UCR i proklamacji władzy Sowietów na Ukrainie. Pierwsza wojna ukraińsko-bolszewicka doprowadziła do zajęcia większości terenów URL przez oddziały Armii Czerwonej. Dnia 9 lutego 1918 r. przedstawiciele URL podpisali w Brześciu Litewskim umowę z państwami centralnymi i z pomocą armii Niemiec i Austro-Węgier odzyskali władzę na całej Ukrainie. Jednak triumf socjalistów, formujących większość składu UCR, był krótki.Już 29 kwietnia jej władzę obalili politycy prawicowi, proklamujący Ukraińską Dzierżawę (Hetmanat) z generałem Pawłem Skoropadskim na czele. Nowe władze były bardziej lojalnie nastawione wobec wojska państw centralnych, które stacjonowały według umowy brzeskiej na całej Ukrainie. W tak ciężkich warunkach, z nieprzychylnym, często wrogim stosunkiem władz i ludności miejscowej, odbywało się formowanie Wojska Polskiego na Ukrainie.

W celu uniknięcia konfliktów z każdą kolejną władzą, dowództwo polskich oddziałów wojskowych na Ukrainie podkreślało pełną neutralność wobec walk politycznych w kraju. Tym niemniej, w dziejach Wojska Polskiego na Ukrainie zdarzały się przypadki zarówno współpracy wojskowej z Ukraińcami przeciwko bolszewikom, jak i starć z Ukraińskim Wolnym Kozactwem oraz oddziałami Ukraińskiej Republiki Ludowej i Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej. Będąc całkowicie ochotniczymi, polskie formacje wojskowe na Ukrainie łączyła postawa żołnierska. Były gotowe do zbrojnej walki o wolność Polski do ostatniej kropli krwi. Niewiele oddziałów polskich, spośród tworzonych na Ukrainie w latach 1917-1919, przetrwało czasy zaborcze i wstąpiło na ziemie Polski wolnej. Jednak te, które w czasach proklamacji, w listopadzie 1918 roku, nie były zlikwidowane, dążyły do kraju z bronią w ręku, by stać się poważną siłą dla obrony granic ojczyzny i całego odzyskanego państwa polskiego.

WSTĘP DO WYDANIA UKRAIŃSKIEGO

Podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918 tereny Ukrainy stały się jedną z głównych aren rywalizacji armii państw centralnych i Ententy. Przez ziemie ukraińskie przebiegał rosyjski Front Południowo-Zachodni, a od grudnia 1916 również Rumuński. „Wielka wojna”, jak tę wojnę określali współcześni, była globalnym konfliktem, podczas którego szeroko wykorzystywano ochotnicze „oddziały narodowe” w celu „uwolnienia zagarniętych przez wroga ziem”. W składzie armii Imperium Rosyjskiego od samego początku wojny istniały formacje czesko-słowackie, polskie, serbskie oraz inne, np. kaukaskie czy łotewskie. Duża część z nich została utworzona i wojowała na zachodzie i południowym zachodzie Ukrainy.

W końcu XVIII w. ziemie Rzeczypospolitej, słabnącej w wewnętrznych walkach, rozdzieliły między siebie imperia Austriackie i Rosyjskie oraz królestwo Prus. Proces ten, który powtórzył się trzykrotnie, otrzymał nazwę rozbiorów Polski. Podczas wojen napoleońskich Rzeczpospolita została częściowo odrodzona – pod nazwami Księstwa Warszawskiego (1807) oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego (1812), jednak po porażce Napoleona doszło do ostatecznego podziału Polski. W 1815 r. Rosja otrzymała główną część ziem polskich, z których powstało Królestwo Polskie, (nazywane po rosyjsku „Carstwem Polskim”), ze stolicą w Warszawie.

Jednak Polacy nie chcieli poddać się losowi i dwukrotnie, w latach 1830-1831 oraz 1863-1864 wzniecali powstania, które zostały rozbite. Dlatego polski ruch narodowy oczekiwał wojny, która skłóci Rosję z jej potężnymi sąsiadami w Europie i da Polakom możliwość i pretekst wystąpić z bronią w ręku, by walczyć o niepodległość ojczyzny. Od końca XVIII w. polskie formacje wojskowe tworzyły się w różnych krajach Europy, przeważnie pod nazwami: legia i legiony (francuskie: légion, od łacińskiego: legio, oznaczało oddział wojskowy z różnych rodzajów broni, złożony z ochotników, często cudzoziemców). W 1797 r. we Włoszech Północnych została utworzona Legia Lombardzka, w 1799 r. – Legia Naddunajska, do walki przeciwko Austrii, w 1806 r. – Północna Legia, z myślą o wojnie z Prusami. W 1808-1812 istniało dwie Legii Nadwiślańskie, w 1848 r. – jeden legion, który powstał w Rzymie i dwa na Węgrzech, zaś w 1877 r. – dwa legiony powstałe w Imperium Osmańskim. Na początku pierwszej wojny światowej ochotnicze oddziały polskie zostały również utworzone w siłach zbrojnych Austro-Węgier i Rosji.

Polskie formacje wojskowe armii rosyjskiej – przebywające w latach 1917-1919 w Kijowie, Odessie, Besarabii, Bukowinie Północnej, Galicji Wschodniej, na Kijowszczyźnie, Ukrainie Słobożańskiej, Czerkaszczyźnie, Wołyniu i Podolu – stały się poważnym argumentem w relacjach polsko-ukraińskich oraz odgrywały ważną rolę w wydarzeniach politycznych na Ukrainie. O „polskich legionach” wzmiankuje się w wielu dokumentach, wspomnieniach z czasów ukraińskich walk narodowo-wyzwoleńczych oraz pracach naukowych poświęconych Rewolucji Ukraińskiej 1917-1921, jednak autorzy nie zawsze zajmują się szczegółami pobytu Polaków na Ukrainie, niekiedy myląc wręcz polskie formacje wojskowe armii rosyjskiej z Legionami Polskimi Józefa Piłsudskiego, powstałymi u boku armii austro-węgierskiej, walczącymi po innej stronie frontu. Trzeba przyznać, że niedokładności i pomyłki miały często i mają również dziś swe źródło w skomplikowanej sytuacji pierwszej wojny. Nie ułatwiali też sytuacji sami Polacy z formacji zbrojnych na Ukrainie, Białorusi i w Rosji, którzy używali nazwy: „wojska polskie”, dołączając określenia geograficzne („Wojska Polskie w Rosji”, „Wojska Polskie na Ukrainie”) albo generalizując („Wojska Polskie na Wschodzie”). Podobną nazwę – Wojsko Polskie – otrzymały siły zbrojne odrodzonej w 1918 r. Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie nazwa „armia”, również wykorzystywana przez historyków polskich, odnosi się tylko do Armii Polskiej we Francji (inne jej nazwy: Błękitna Armia, Armia Hallera).

Wojska polskie na Ukrainie były jedną z niewielu formacji wojskowych zorientowanych na państwa Ententy i utworzonych do walki przeciwko Niemcom i Austro-Węgrom, w celu odrodzenia państwowości polskiej. Będąc całkowicie ochotniczą formacją, „wojska polskie” zebrały w swych szeregach żołnierzy charakteryzujących się wysokim poziomem świadomości narodowej, gotowych do walki o niepodległość swego kraju do ostatniej kropli krwi. Polskie oddziały i jednostki wojskowe, przebywające w latach 1917-1919 na ziemiach ukraińskich, istniały w niesprzyjających dla nich warunkach. Niejednokrotnie likwidowane, ciągle się odradzały i uzupełniały swój skład. Wykorzystywano wszystkie możliwości, aby wrócić do Polski z bronią w ręku – by stać się ostatecznie zaczątkiem i fundamentem sił zbrojnych niepodległego państwa polskiego.

==========================================================

Recenzja Andrzeja Konstankiewicza:

SPIS TREŚCI:

Dodatkowy opis:
“Polskie formacje wojskowe armii rosyjskiej — przebywające w latach 1917-1919 w Kijowie, Odessie, Bessarabii, Bukowinie Północnej, Galicji Wschodniej, na Kijowszczyźnie, Ukrainie Słobożańskiej, Czerkaszczyźnie, Wołyniu i Podolu — stały się poważnym argumentem w relacjach polsko-ukraińskich oraz odgrywały ważną rolę w wydarzeniach politycznych na Ukrainie. O ‘polskich legionach’ wzmiankuje się w wielu dokumentach, wspomnieniach z czasów ukraińskich walk narodowo-wyzwoleńczych oraz pracach naukowych poświęconych Rewolucji Ukraińskiej 1917-1921, jednak autorzy nie zawsze zajmują się szczegółami pobytu Polaków na Ukrainie, niekiedy myląc wręcz polskie formacje wojskowe armii rosyjskiej z Legionami Polskimi Józefa Piłsudskiego, powstałymi u boku armii austro-węgierskiej, walczącymi po innej stronie frontu.”